کتاب فرهنگ و پیشرفت مطلوب، مجموعة گفتگو با دکتر مهدی گلشنی عضو پیوسته فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران، به کوشش آقای سیدحسین امامی و توسط مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر در 700 صفحه منتشر شد.

این کتاب توسط آقای دکتر احمد کتابی استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در ضمیمه روزنامه اطلاعات معرفی شده که خلاصه آن به شرح ذیل منتشر می شود:

«فرهنگ و پیشرفت مطلوب»، عنوان با مسمای آخرین کتاب استاد گلشنی است که به‌تازگی به زیور طبع آراسته شده است. این کتاب مشتمل بر مجموعة گفت‌وگوها و مصاحبه‌هایی است که از سال ۱۳۹۲ تاکنون، به مناسبات مختلف، با استاد صورت گرفته و نیز شامل سخنرانی‌هایی است که مشارالیه در مجامع و محافل علمی، فرهنگی، دانشجویی، رسانه‌ای و غیره ایراد کرده است. شایان ذکر است که کتاب مزبور، پس از تدوین، از نظر استاد گذشته و تغییرات انجام شده موردتایید ایشان قرار گرفته و ضمناً جرح و تعدیل و ویراستاری مختصری هم از جانب خود استاد در متن اعمال شده است.

به هر تقدیر، کتاب «فرهنگ و پیشرفت مطلوب» یکی از آثار ماندگار و ارجمند استاد گلشنی است که چه از نظر کمیت و چه از جهت کیفیت و چه از لحاظ ویژگی‌های شکلی و چگونگی تنظیم و چه از نظر محتوا، واجد مزایا و نقاط قوت انکارناپذیری است که ذیلاً به اهم آنها اشاره می‌شود:

۱ـ کتاب بالغ بر ۷۰۰ صفحه است و بنابراین، احتمالاً حجیم‌ترین کتابی است که تاکنون از استاد منتشر شده است (البته ترجمه) کتاب «فیزیک هالیدی» ـ برندة جایزة کتاب سال جمهوری اسلامی ـ چون دارای قطع بزرگ (رحلی) است نمی‌تواند با کتاب حاضر مورد مقایسه قرار گیرد. خوشبختانه، چگونگی تنظیم و تنوع مباحث کتاب به گونه‌ایست که خوانندگان کم‌حوصلة امروز را هم خسته نمی‌کند.

۲ـ تمام مقالات کتاب و حتی سخنرانی‌ها به صورت گفت‌و‌گوی دوجانبه (دیالوگ) و به شکل سئوال و جواب تنظیم شده و بدین ترتیب، از یکنواخت و کسل‌کننده بودن مطالب اجتناب شده است.

۳ـ نکتة مهمی که در سراسر کتاب مشاهده می‌شود، آزاد و راحت‌بودنِ مصاحبه‌کننده و سئوال‌کننده در طرح پرسش‌ها و ارائة نظریات و آراء خود است تا آنجا که در بسیاری از موارد، مصاحبه‌کننده، به پاسخ ارائه شده قانع نمی‌شود و ایراداتی را به گفته‌های مصاحبه شونده وارد می‌آورد، به طوریکه گفت‌و‌گو، در بعضی موارد، حالت مناقشه یا جدلِ علمی به خود می‌گیرد.

۴ـ امتیاز بسیار مهم و اساسی کتاب موردبررسی جامعیت و وسعتِ شمول مباحث آن است تا آنجا که کمتر موضوعی در حوزه‌های فرهنگ، دانش، فلسفه، دین، اخلاق، تمدن، جهانی‌شدن، غرب‌گرایی و امثال آن را می‌توان سراغ گرفت که در کتاب مزبور، به نحوی مستوفی، دربارة آن بحث و بررسی نشده باشد. به تعبیری دیگر، شاید این کتاب را بتوان عصارة اندیشه‌های استاد گلشنی در زمینه‌های گوناگونِ معرفت بشری و حاصلِ یک عمر تفکّر، تعقل، تدبر و تجربة نوشتة ایشان تقلی کرد.

۵ـ امتیاز شایان توجه دیگر کتاب، سادگی و فهم‌پذیری مباحث و مطالب کتاب و روانی و شیوایی نثر آن است که استفاده از آن را، حتی برای کسانی که به مباحث مطرح شده ورود و وقوفی ندارند، کم و بیش، میسر می‌سازد.

۶ـ کتاب، افزون بر نمایة عمومی، دارای نمایه‌های اختصاصی در مورد آیات، احادیث و اشعار مورداستناد است.

۷- نحوة تبویب و تنظیم کتاب، حروف‌چینی و طراحی جلد نیز، در مجموع، مطلوب و دلنشین است.

۸ـ در بعضی بخش‌های کتاب، همپوشانی‌ها و مطالب بعضاً تکراری مشاهده می‌شود که باتوجه به مستقل‌بودن مقالات و فواصل زمانی حایل بین آنها، امری اجتناب‌ناپذیر و صرف‌نظر کردنی به نظر می‌رسد.

در پایان، ضمن پوزش از اطائه کلام، بی‌مناسبت نمی‌داند فهرست‌واره‌ای از بخش‌های چهارده‌گانه کتاب را که هر یک دارای زیرمجموعه‌های تفصیلی است جهت استحضار علاقه‌مندان ارائه کند:

بخش اول: علوم قدیم و علوم جدید. بخش دوم: آموزش و پرورش خلاق‌پرور نیست. بخش سوم: تأثیر فرهنگ، اقتصاد و سیاست بر علم. بخش چهارم: عوامل مؤثر بر پیشرفت علم. بخش پنجم: علم در تمدن اسلامی. بخش ششم: ارتباط علم، دین و فلسفه، بخش هفتم: علم دینی. بخش هشتم: اسلامی کردن علوم انسانی. بخش نهم: حوزه‌های علمیه و علوم جدید. بخش دهم: فلسفه و زندگی، فلسفه و علم و فلسفة علمی، بخش یازدهم: جهانی‌شدن و فرهنگ. بخش دوازدهم: فرهنگ و نقدپذیری. بخش سیزدهم: بررسی اندیشه‌های پوپر و مطهری. بخش چهاردهم: زندگی شخصی و علمی دکتر مهدی گلشنی».

روابط عمومی فرهنگستان علوم