به همت شاخه صنایع غذایی گروه علوم کشاورزی فرهنگستان علوم، روز چهارشنبه 25 مهر 1397، همایش سلامت و کیفیت محصول­ های کشاورزی و فرآورده ­های غذایی با حضور آقای دکتر حسین نمازی دبیر فرهنگستان علوم، آقای دکتر محمد شاهدی معاون پژوهشی علوم محض و کاربردی فرهنگستان، آقای دکتر عباس شریفی تهرانی رئیس گروه علوم کشاورزی فرهنگستان، تعدادی از اعضای پیوسته و وابسته گروه، جمعی از استادان دانشگاه و متخصصان علوم کشاورزی و صنایع غذایی در تالار اجتماعات فرهنگستان علوم برگزار شد. ابتدا آقایان دکتر نمازی و دکتر شریفی تهرانی ضمن خوش­آمدگویی به حاضران، از سخنرانان و ارائه دهندگان مقالات تشکر کردند. پس از آن آقای دکتر شاهدی دبیر همایش سخنرانی خود را تحت عنوان «مشکلات سلامت و کیفیت محصول­های غذایی کشور و راهکارها» ایراد کرد. به نظر ایشان اگر از ثروت و اقتصاد بحث می­کنیم، در صورتی ارزش دارد که درباره سلامت جامعه باشد. جامعه­ای سعادتمند است که سالم باشد. تأمین کامل رفاه جسمی، روانی و اجتماعی و معنوی را سلامت می­نامند. هوای پاک ، آب و غذای سالم از عوامل سلامت هستند. اگر تغذیه سالم صورت بگیرد، خیلی از بیماری­ها کم می­شود. دیابت، کم خونی و چاقی در اثر تغذیه نامناسب مشکل­آفرین شده است. غذای سالم دارای مواد مفید برای بدن انسان است و مصرف آن در شرایط عادی ضرری ندارد. انسان  باید خوشی­های لحظه­ای را فدای سلامت کند و با انتخاب غذای سالم مشکلات قلبی و عروقی را کم کند و باعث طول عمر شود. در کشور 100 هزار سرطان جدید و حدود 400 هزار بیمار سرطانی داریم که در 20 سال آینده دو برابر می­شود. دخانیات، هوای آلوده، غذای ناسالم و روغن­های ترانس بالا باعث بیماری می­شوند. فاضلاب رستوران­ها وارد آب رودخانه­ها می­شود. پشت سدها آلودگی وجود دارد. برای حل این مشکلات و تصفیه آب می­توان از مردم و بخش خصوصی کمک گرفت. بعضی از برنج­ ها و گندم­ های ما سمی هستند. بعضی از پسته­ها آفلاتوکسین دارند. کودهای ما دارای فلزات سنگین است. برای جلوگیری از تلفات مرغ به آنها انتی­بیوتیک می­دهیم که در کشورهای پیشرفته ممنوع است. برخی از نانوایی­ها از جوش شیرین و بلانکیت یا جوهر قند در خمیر استفاده می کنند. در سبزی­ها نیترات بیش از حد وجود دارد. دامها با علوفه کپک زده تغذیه می­شوند. سوسیس و کالباس و نوشابه­ها سرطانزا هستند. زرد چوبه و سیر در مواد غذایی اثر سرطان­زایی را کم می­کنند. مردم اطلاعات کافی برای انتخاب فرآورده­های سالم و با کیفیت را ندارند. به عنوان راهکار باید از همه امکانات کشور مخصوصا مردم بیشتر استفاده کنیم و به پول نفت وابسته نباشیم. نظارت جدی داشته باشیم و برای سلامت الگو بدهیم.

سخنران بعدی آقای مهندس عباس کشاورز معاون پژوهشی مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب بود که سخنان خود را تحت عنوان «سلامت و کیفیت تولیدات گیاهی (زراعی و باغی) با رویکرد مدیریت مصرف آفتکش های شیمیایی» بیان کرد. ایشان معتقد است بیش از حد به علم محض توجه کردیم تا کاربردی کردن آن. در کشاورزی به خاطر مسئله آب و امنیت غذایی و نوع تغذیه به استراتژی جدید نیاز داریم. تا سال 1392، 300 آفتکش ثبت کردیم ولی از 120 مورد آن استفاده می ­کنیم. کشاورزان حرفه ­ای به قیمت آفتکش توجه نمی­کنند ولی برای کشاورزان فقیر مهم است. فرمولاسیو­ن­های آفتکش­های ما قدیمی هستند. آزمایشگاه­های مجهز و کارآمد نداریم. باید در این سیستم از نظر روش تشخیص تجدید نظر شود. باید مقررات ثبت آفتکش­ها روزآمد شود. باید منابع متعدد و معتبر تامین تکنیکال سموم در کشورهای پیشرفته شناسایی و معرفی شوند. باید سموم توزیعی در کشور کد دار شوند. باید استانداردهای دستگاه­های سمپاش تعیین شود. در 5 سال اخیر، مؤسسه خاک و آب در بخش کشاورزی اقدامات مؤثری را در زمینه کیفیت کودها انجام داده است.

سرکار خانم خسروی به نیابت از آقای دکتر هدایت حسینی رئیس انستیتو تحقیقات تغذیه­ای و صنایع غذایی کشور- دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی شهید بهشتی تحت عنوان «مخاطرات تغذیه­ای مواد غذایی در ایران: را­هکارها و چالش­ها» سخنرانی کرد. به نظر ایشان بعد از تصادفات بیماری های قلبی و عروقی عامل مرگ و میر هستند. نمک، قند و چربی باعث فشار خون و دیابت نوع 2 می­شوند. متوسط دریافت نمک در روز برای هر فرد 5 گرم است که برای ایرانی­ها 12 گرم ثبت شده است. سخنران آماری را  از میزان قند، نمک و چربی در انواع کنسرو، نوشابه، خشکبار، خوراک و مواد غذایی در شهرهای مختلف ارائه کرد. همچنین در مورد میزان انطباق اسیدهای چرب اشباع شده در روغن­های سبد خانوار ایرانی آماری را ارائه کرد. برندهای پر مصرف و پر مخاطره را شناسایی کرد. میزان فساد پذیری روغن و حد مجاز نمک در انواع نان و غلات را بررسی کرد. در انتها به جمع بندی پرداخت. بعضی مواقع انتظار دریافت قند را داریم مثل زولبیا و بامیه ولی در ماست کم چرب نباید انتظار دریافت این همه قند را داشته باشیم. نباید منتظر نظارت دولتی باشیم، صنعتگری که جان ما را با فرآورده های پر نمک، چرب و پرقند به خطر می­اندازد باید بایکوت شود. باید از ریز مغذی­ها به جای نمک، قند و چربی در فرآورده ­های غذایی استفاده کرد و به خانم­های خانه برای تهیه غذای سالم برای خانواده آموزش داد.

آقای دکتر رضا عزتیان مدیر برنامه بهبود تغذیه در مراکز جمعی دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درباره «ارتقا فرهنگ و سواد تغذیه­ای، راهبرد دستیابی به سلامت و کیفیت محصول­های کشاورزی» سخنرانی کرد. جامعه به سمت کهنسالی پیش می­رود. سطح زندگی فرق کرده است. مردم زیاد نوشابه مصرف می­کنند که چاقی به همراه می­آورد. در این کشور 10 عامل مرگ و میر وجود دارد که رتبه 1 آن الگوی نا­مناسب و غذای ناسالم است. برای اینکه بیماری­های غیر واگیر کم شود باید به سیاست­های سلامت، آموزش، کشاورزی، مالی و محیط سالم توجه کنیم. زنان که تهیه و توزیع غذا بین اعضای خانواده را بر عهده دارند، نقش مهمی را در امنیت غذایی خانواده دارند. جامعه زنان روستایی حدود 10 میلیون نفر جمعیت دارد. این جامعه بزرگ­ترین تولید کننده مواد غذایی است. باید به آنها آموزش داد که با ایجاد باغچه ­های خانگی سبزی تولید کنند. امنیت غذایی مستلزم توسعه پایدار محصولات کشاورزی است. ترویج باغچه یک راهکار برای کاهش مصرف سموم و کودهای شیمیایی و تهیه غذای سالم است.

خانم دکتر پروین عشرت­آبادی عضو هیئت علمی پژوهشگاه استاندارد سازمان ملی استاندارد ایران، تحت عنوان «بهبود کیفیت و سلامت جامعه از طریق ارتقا سطح کیفی، استاندارد­های کشاورزی و محصولهای غذایی. بررسی موانع و راهکارها» سخنرانی کرد. از دیدگاه استاندارد چه کنیم که وضع کشاورزی و غذایی ما بهتر شود؟ به نظر سخنران، سلامت، کیفیت و اصالت سنجی مواد غذایی مهم است. 7 استاندارد در مورد روغن پالم نوشته شده است. روغن پالم یکی از ضد سرطان­ترین محصولات در دنیاست اما اسیدهای چرب اشباع آن بالاست. توجه داشته باشیم که عوارض بعضی از روغن­های جامد کم است مانند روغن دنبه اما بعضی از روغن­های جامد کارخانه­ای بسیار خطرناک هستند. آزمایشگاه­های ما توان اندازه گیری مواد به کار رفته در روغن را ندارند. بنابراین، ماهیت این روغن­ها برای ما مجهول می­ماند. مالزی در زمینه اصالت سنجی و تولید نوشابه و مواد غذایی منطبق با موازین اسلامی تلاش می­کند. ما استاندارد را در حد تعریف داریم ولی آزمایشگاه برای سنجش نداریم. استانداردهای آلمان و انگلیس قوی است ولی استانداردهای منطقه­ای و بین­المللی آنها خوب نیست زیرا برای تجارت با سایر کشورها و برای ما نوشته­اند.

آقای دکتر محمد علی ملبوبی استاد پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست­ فناوری سخنان خود را تحت عنوان «لزوم رتبه بندی محصول ­های کشاورزی بر اساس سلامت و کیفیت» بیان کرد. به نظر سخنران، میزان واردات به کشور ما نشان ­دهنده این است که ما کمبود مواد غذایی داریم. مقدار سموم در صیفی­های ما بیش از حد مجاز است. سالهاست که مواد غذایی تولید می­کنیم که بیش از حد مجاز آلوده­کننده دارند. در ایران بین سالهای 2005م تا 2013م افزایش 40 درصدی سرطان داشته­ایم. نه غذای کافی داریم نه غذای سالم. نهاده ناسالم منجر به غذای ناسالم و بعد انسان ناسالم در زنجیره غذایی می­شود. سخنران عوامل تعیین رتبه محصولات کشاورزی را نام برد که شامل شاخص­های ظاهری مانند درشتی و ریزی است ولی از عوامل ذاتی گیاهان مانند میزان پروتیین آنها اطلاعی نداریم. ایشان اهداف رتبه بندی محصولات کشاورزی را برشمرد و استانداردهای لازم برای این کار را نام برد. در پایان به جمع­بندی و بیان پیشنهادها پرداخت. ما نیاز به استاندارد داریم که اکثرا موجودند ولی باید رتبه بندی و ساماندهی شوند تا محصولات ما براساس کیفیت خریداری شوند. باید الگوی مصرف و الگوی تولید را اصلاح کنیم. باید به برگزاری دوره­های آموزشی و ترویجی و تجلیل از کشاورزان پیشرو، بیمه و خرید تضمینی محصولات سالم و تدوین سیاست­های حمایتی در سطح بنگاه­های تولیدی توجه کنیم.

خانم دکتر سمیرا برنجی عضو هیئت علمی سازمان انرژی اتمی تحت عنوان «سلامت و کیفیت محصول­های فراوری شده-پرتو فراوری» سخنرانی کرد. روشهای فراوری مواد غذایی،روش فراوری فیزیکی و نگهداری سرد، پرتوهای کاربردی در صنایع غذایی و انواع فرایندهای پرتودهی در مواد غذایی را نام برد. برخی از مزایای پرتو فراوری مواد غذایی عبارتند از حفظ کیفیت، بهبود کیفیت بهداشتی، از بین بردن سموم، حفظ ارزش تغذیه­ ای و کیفیت حسی مواد غذایی، امکان فراوری مواد غذایی فله و جلوگیری از آلودگی ثانویه محصولات بسته بندی شده بعد از پرتودهی. سخنران فواید اقتصاد پرتو دهی مواد غذایی، برخی از محدودیت­های روش پرتو فراوری مواد غذایی و راهکارهای پذیرش این روش از طرف مردم یعنی فرهنگسازی را بیان کرد. همچنین فهرست طرح­های پژوهشی انجام شده در آزمایشگاه پرتودهی مواد غذایی سازمان انرژی اتمی ایران-تهران در دو دهه اخیر را ارائه کرد. به نظر ایشان در پرتودهی ارزش تغذیه­ای غذاها تغییر نمی­کنند. پرتودهی معادل پاستوریزاسیون برای غذاهای جامد است. پرتودهی برای کاهش ضایعات و افزایش سلامت و ایمنی جامعه لازم است.

آخرین سخنران آقای دکتر محمد حجتی عضو هیئت علمی گروه علوم و صنایع غذایی دانشگاه علوم کشاورزی منابع طبیعی خوزستان بود که تحت عنوان «چالش ­های پیش رو در سلامت، کیفیت و امنیت غذایی در ایران» سخنرانی کرد. مواد غذایی سالم تامین کننده سلامت جسم و روان مردم است و اگر مردم سالم باشند خوش­اخلاقی هم بیشتر می­شود. هر نوع تغییری در غذا به طوری که برای مردم قابل مصرف نباشد، فساد غذایی است. فلزات سنگین از طریق کودهای شیمیایی سمی وارد بدن ما می­شوند و دفع نمی­شوند. میگو، ماهی، خیار و گوجه ما آلوده است. فاضلاب شهری وارد رودخانه کارون می­شود. خیلی از آفتکش­ها در کشورهای دیگر منع شده است و ما در جریان نیستیم و چینی­ها آنها را برای ما می­سازند. فقر، بی­ثباتی اقتصادی و گرسنگی باعث عدم امنیت غذایی یک کشور می­شود. بحران آب داریم. 69درصد کل آب تجدیدپذیر کشور مصرف شده است. شعار سال گذشته فائو« پایان دادن به مهاجرت و توسعه غذایی روستایی» است. تعداد جمعیت روستایی به شهری ما 30 به 70 درصد است، یعنی عوامل تولید مواد غذایی کم شده­اند. به نظر سخنران باید در مورد نهاده­ها سیاست­گذاری و قیمت گذاری صحیح انجام دهیم، استفاده صحیح از کودهای شیمیایی را آموزش دهیم و برای صنعت غذایی یک متولی داشته باشیم.

پس از آخرین سخنرانی ها، آقایان دکتر شریفی تهرانی و دکتر شاهدی به سخنرانان لوح­ تقدیری به سخنرانان اهدا کردند. در پایان مراسم پرسش و پاسخ میان حاضران و سخنرانان صورت گرفت.

روابط عمومی فرهنگستان علوم