شماره سوم از دوره جدید نشریه «نامه فرهنگستان علوم» با موضوع تغییر اقلیم و گرمایش زمین، توسط فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران منتشر شد.

مقالات و مطالب منتشرشده در این شماره مربوط به تعهدات بین­ المللی ایران در قبال تغییر اقلیم و گرمایش زمین است که با نظارت آقای دکتر یوسف ثبوتی تنظیم و چاپ شده است. شماره سوم نشریه نامه فرهنگستان علوم با سخن سردبیر مجله آقای دکتر سیدمصطفی محقق­ داماد با عنوان «روابط انسان و طبیعت از دیدگاه قرآن مجید» آغاز می­ شود. پیشگفتار این شماره به قلم آقای دکتر یوسف ثبوتی عضو پیوسته و رئیس گروه علوم پایه فرهنگستان علوم است. ایشان در پیشگفتار اظهار می­ دارد: ««کنواسیون چارچوب سازمان ملل برای تغییر اقلیم»^[1] از بدو تأسیس تاکنون، ۱۹۹۲ – ۲۰۱۶ میلادی، ۲۲ نشست اعضا  [Conference of Parties (COP)]داشته است. مهمترین آن COP21 پاریس است. در این نشست اعضا به اجماع توافق کردند دمای زمین را تا سال 2050 حداکثر به 2 درجه بالاتر از دمای دوران پیش­ صنعتی (1750میلادی) محدود کنند و حداکثر توان خود را به کار برند که این دما از 5/1 درجه بالاتر نرود. برای هر کدام از کشورها، کشورهای صنعتی پیشرفته، کشورهای با اقتصاد در حال گذار و کشورهای به جا مانده از فروپاشی کشورهای سوسیالیستی شوروی، و کشورهای در حال توسعه نیز وظیفه و نقشی تعیین شده، تا کنوانسیون را در رسیدن به اهداف یاری دهند و زمین را از سرنوشتی که ممکن است ناهنجاری­هایی داشته باشد نجات بخشند. آقای دکتر ثبوتی در ادامه می­ افزاید: رئیس جمهور کشورمان، آقای دکتر حسن روحانی، نیز در نشست پاریس شرکت و اعلام کرد:

1. ایران داوطلبانه خواهد کوشید نشر گازهای گل­خانه­ای خود را از سال 2020 تا سال 2030 به‌میزان 4 % نسبت به سناریوی پایه کاهش دهد.
2. ایران، مشروط به این­که تحریم­های بین­المللی برداشته شود و منابع مالی لازم به دست آید، خواهد کوشید نشر گازهای گل­خانه­ای خود را، نسبت به سناریوی پایه^[2] تا 8 % دیگر پائین بیاورد».

آقای دکتر ثبوتی ادامه می­ دهد: «در بهمن ۱۳۹۴، آقای دکتر نصرت­ا... ضرغام، رئیس صندوق حمایت از پژوهش­گران کشور، از اینجانب خواست پژوهشی در کم و کیف تعهدات کشورمان در قبال نهادهای جهانی ترتیب دهم و معلوم شود، در مقابله و سازگاری با تغییر اقلیم و گرمایش زمین و تحقق مسئولیت­هایی که در قبال نهادهای جهانی پذیرفته­ایم، جهت­گیری کشور چگونه باید باشد. علاوه بر آن بخش­های مختلف کشور اعم از عمومی و خصوصی چه‌کار باید بکنند، چگونه باید بکنند. با کدام تکنولوژی، مهارت­های انسانی، و منابع مالی این وظایف را به انجام رسانند. و مهمتر از همه با کدام چشم­انداز و بینش آینده‌نگرانه برای رسیدن به هدف گام بردارند». دکتر ثبوتی ادامه می­دهد: «از نیمه فروردین 1395 هر هفته روزهای شنبه جمعی از صاحبنظران فرهنگستانی، دانشگاهی، و دستگاه­های اجرایی و بدنه کارشناسی کشور از بخش­های محیط­زیست، انرژی، آب، کشاورزی، منابع طبیعی، بهداشت و سلامت، صنعت، خدمات، تجارت، و غیره گرد هم می­آیند و روی موضوعات زیر هم­اندیشی می­کنند:

• سناریوهای توسعه کشور با توجه به چشم­انداز آینده و سیاست­های ملی و منطقه­ای کشور
• نشر گازهای گل­خانه­ای کشور و سیاست­های دولتی و ملی برای کاهش آن
• ارزیابی آسیب­­­پذیری­های ناشی از تغییر اقلیم و راه­کارهای سازگاری با آن
• تحلیل­های آماری و دیده­بانی­ برای سازگاری با تغییر اقلیم و کاستن از آثار زیان بار آن
• راهبردهای ملی برای لحاظ کردن پیامدهای خوش و ناخوش تغییر اقلیم در توسعه پایدار کشور

   برای هرکدام از بندهای بالا و زیربندهای فراوان آنها کارگروهی متشکل از 5 - 6 صاحب نظر گرد هم می­آیند، موضوع را در 3 الی 5 جلسه بررسی می­کنند، و سرانجام نظر مشورتی نهایی را در قالب دو گزارش، 1- گزارش برای مدیران و تصمیم­گیران، با ذکر جزییات، 2- گزارش برای آگاهی مردم، با ادبیاتی ساده­تر و در نوشته‌هایی کوتاه­تر تدوین می­کنند. امید دارم سری گزارش­هایی که تحت عنوان: تعهدات بین‌المللی ج.ا.ایران در قبال تغییر اقلیم و گرمایش زمین بر اساس تعهدات بین­المللی COP 21 منتشر می­شوند، چه با عنوان «برای مدیران» و چه در زیر نام «خلاصه برای مردم» گامی در جهت ادای دین تهیه کنندگان آن به کشور و جامعه باشد.

آقای دکتر ثبوتی در پایان خاطر نشان می­کند: طرح به سفارش صندوق حمایت از پژوهشگران انجام گرفته و هزینه­های آن از طرف صندوق تأمین شده است. محل انجام طرح فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران بوده و از امکانات اداری و خدماتی فرهنگستان استفاده شده است. از هر دو نهاد صمیمانه سپاسگزارم».

عناوین مطالب و گزارش­ها و مقالات چاپ­شده در این شماره مجله نامه فرهنگستان عبارتند از:

• چکیده توافق­های اجلاس بیست و یکم تغییر اقلیم سازمان ملل متحد، پاریس

دکتر یوسف ثبوتی – حامد زندی

• تغییر اقلیم، پیش­نگری و برنامه­ریزی

دکتر مجید حبیبی نوخندان – دکتر ایمان بابائیان

• بررسی روند انتشار گازهای گلخانه­ای در ایران و جهان (گزارشی برای آکاهی­سازی عمومی / طرح ملی تغییر آب و هوا / سازمان حفاظت محیط­زیست)

تهیه و تنظیم: مهندس محمدصادق احدی

• درباره بخش انرژی

دکتر یدا... سبوحی - حسام قدکساز - حسین خواجه­پور - لیلا بابائی - علی حسین نژاد

 - نیلوفر صالحی - آیدا شاهرخ

• چالش­ها و فرصت­های بهره­برداری از مشعل­های صنعت نفت و گاز

دکتر یدا... سبوحی - دکتر معصومه برارزاده - امیر وهاب­پور - حسام قدکساز –

محمد طهماسب­زاده - سارا شاد دل - محمد شجاعی

• ارزیابی آسیب­پذیری و سازگاری در بخش آب

دکتر هدایت فهمی

• اثرات تغییر اقلیم بر کشاورزی و امنیت غذایی

دکتر هدایت فهمی

• تغییر اقلیم و سلامت

دکتر علیرضا مصداقی­نیا - دکتر علی اردلان - دکتر منا خالقی­راد - عارفه موسوی

• تغییر اقلیم و جنگل­ها در ایران

دکتر پدرام عطارد

• فلات ایران و چشمه­های گرد و غبار مؤثر بر آن

دکتر حمیدرضا خالصی­فرد

• نگاهی بر پیامدهای تغییر اقلیم، آسیب­پذیری، سازگاری و توسعه پایدار با تأکید بر پدیده گرد و غبار

دکتر عباس رنجبر - دکتر ساویز صحت کاشانی - امیرحسین نیک­فال - ماهان صابری

• مدیریت پسماندهای شهری و اثرات زیست­محیطی و اجتماعی آن

          مینا کلاگر - نیلوفر صالحی

• نگرشی بر نحوه ایجاد سیستم­های ملی MRV و جارجوب اندازه­گیری، گزارش­دهی و اعتبارسنجی برنامه اقدام­های ملی کاهش، NAMAs

مهندس محمد مهدی غفاری

• جلسه هم­اندیشی پیرامون «مسائل اقتصادی مرتبط با اجرای تعهدات بین­المللی ایران»

دکتر مسعود نیلی - دکتر یوسف ثبوتی- دکتر بهرام طاهری - دکتر هوشنگ مهریار –

دکتر سعدا... نصیری قیداری - دکتر محمد سلطانیه – دکتر هدایت فهمی – دکتر خالقی­راد

• پیامدهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و محیط زیستی

دکتر محمد سلطانیه

• جلسه هم­اندیشی پیرامون «مسائل اجتماعی، فرهنگی و اداری» (1) و (2)

دکتر جعفر توفیقی - دکتر یوسف ثبوتی - دکتر هوشنگ مهریار - دکتر بهرام طاهری-

 دکتر محمد سلطانیه - دکتر یدا... سبوحی

• جلسه هم اندیشی پیرامون «حرکت­های موجود بر روی تعهدات و برنامه­های مشارکت ملّی در سطح بین­المللی»

دکتر بهرام طاهری

• تحلیل جایگاه محیط­زیست در قوانین برنامه توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی

دکتر سید محمد مجابی

• پیوست 1

«گزارش مشروح توافق­های اجلاس بیست و یکم تغییر اقلیم سازمان ملل متحد، همراه با پیشینه مذاکرات و جزییات ناشی از نتایج اصلی توافقات»

ترجمه و ویراستاری: حامد زندی، دکتر یوسف ثبوتی

«برنامه مشارکت ملّی مد نظر جمهوری اسلامی ایران برگرفته از کارگروه ملی تغییر آب و هوا ویژه نهایی­سازی برنامه مشارکت ملی

ویراستار: دکتر یوسف ثبوتی

• پیوست 2

اثرات تغییر اقلیم طرح  کلان ملی «بررسی و مدیریت خشکسالی» و برنامه ریزی­های کلان کشور

مجری محوری طرح کلان ملی «بررسی اثرات تغییر اقلیم و مدیریت خشکسالی»

     دانشگاه شهید بهشتی، مرکز مطالعات سنجش از دور و GIS

[1] UNFCCC: United Nations Frame work Convention on Climate Change

[2] BAU: Business As Usual