جایگاه کتاب در توسعه فرهنگ
یادداشت دکتر محمدرضا عارف
آقای دکتر محمدرضا عارف عضو پیوسته فرهنگستان علوم و عضو شورایعالی انقلاب فرهنگی به مناسبت هفته کتاب و کتابخوانی یادداشتی با موضوع «جایگاه کتاب در توسعه فرهنگ» مرقوم کرد. متن یادداشت بدین شرح است:
«کتاب و جایگاه آن مسأله مهمی است. اعتقاد دارم فرهنگ زیربنای توسعه است. در فرهنگ، کتاب نقش کلیدی دارد. کتاب زیربنای تمدن بشری است. به ویژه در عصر حاضر که روزگار دانش و تعقل و فرهنگ و تکنولوژی است، کتاب از بهترین وسایل ایجاد ارتباط و تفهیم و تفاهم به شمار میرود. به بیانی دیگر، حتی در روزگار رادیو، تلویزیون، ماهواره، رایانه و اینترنت، هنوز هم کلام مکتوب یعنی کتاب، وسیله بسیار خوب و ارزشمندی برای انتقال دانش، گسترش بینش، القای مفاهیم و ارزشها و توسعه فکری و فرهنگی جوامع به شمار میرود. در واقع، جامعهای که میخواهد آزاد و آگاه زندگی کند، حتماً باید به کتاب با چشم دیگری بنگرد. در چنین جامعهای، هرگاه وفاقی مبتنی بر رشد و توسعه بخواهد شکل بگیرد، میباید کتاب به عنوان یک عنصر اصلی و تأثیرگذار در آن مطرح باشد و والاترین جایگاه را در همه نهادهای فردی و اجتماعی از آن خود سازد. به گونهای که هیچکس، در هیچجا، هیچ عذری برای کتاب نخواندن نداشته باشد. زیرا کتاب یکی از راههای کسب دانایی، توانایی و موفقیت است و آدمی را در فهم و درک درست و تمییز راست از ناراست، مدد میرساند.
مهمترین مسأله در حوزه نشر اقتصاد نشر است. میزگردها و جلسات متعددی برگزار شده تا کتابخوانی در کشور رواج پیدا کند و قطعاً اولین شرط آن ارزانکردن کتاب است. باید راهکارهایی به ویژه در حوزه فرهنگ نشر ارائه شود و در این حوزه نگاه فرهنگی و درازمدت حاکم باشد. گاهی به دلیل برخوردهای سلیقهای و مسائل جاری، سیاستی که باید در فرهنگ نشر داشته باشیم، نداریم. در حال حاضر شمارگان کتاب در کشورهای اسلامی پایینتر از کشورهای غربی است که باید این مسأله در حوزه نشر پیگیری شود. ایران ناشران بینالمللی دارد که آثار متنوعی در حوزه عربی و لاتین منتشر میکنند و این امر میتواند عاملی برای تعامل باشد. باید نگاه به حوزه فرهنگ، درازمدت باشد و از این مسیر، کتاب، نقش کلیدی در توسعه فرهنگ دارد. کتاب، به معنای ظهور و بروز خرد و اندیشه انسان است و به همان اندازه که اندیشه و خرد دارای حرمت است، کتاب، نویسنده کتاب، نشردهنده آن و خواننده کتاب نیز دارای حرمت و احترام است. در دنیای کتاب هم باید زمینه را برای نوشتن آرام‌تر و راحت‌تر و بدون دغدغه فراهم کنیم. به نظر میرسد باید تلاش بیشتری در حرمت اهل قلم صورت بگیرد. این قلم مورد احترام خالق و آفریننده جهان است که به این قلم او قسم یاد کرده است. مسئولان باید زمینه را برای فعالیت فرهنگدوستان آماده کنند؛ باید مشکلات را از پیش پای نشر و از جمله نشر کتاب بردارند».
****
روابط عمومی فرهنگستان علوم
