سومین جلسه شورای آینده‌­نگری روز یکشنبه 24 مهر ماه 1401 به ریاست آقای دکتر رضا داوری اردکانی رئیس فرهنگستان و با حضور آقایان دکتر حسن احمدی عضو پیوسته گروه علوم کشاورزی، دکتر محسن بهرامی عضو حقیقی شورای آینده‌­نگری، دکتر جعفر توفیقی رئیس گروه علوم مهندسی، دکتر علی ­اکبر صالحی معاون پژوهشی و قائم­ مقام رئیس، دکتر رضا فرجی ­دانا دبیر فرهنگستان، دکتر فرید مُر رئیس گروه علوم پایه، دکتر رضا مکنون عضو وابسته گروه علوم مهندسی و عضو حقیقی شورای آینده نگری، دکتر فتح الله مضطرزاده دبیر شورا، دکتر غلامرضا نیکبخت بروجنی عضو وابسته گروه علوم دامپزشکی، مهندس علی پزشکی مدیر امور اداری و تشکیلات و خانم مینا بابایی نصیر کارشناس مسئول گروه برگزار شد. آقایان دکتر سیدمصطفی محقق ­داماد رئیس گروه علوم اسلامی و دکتر فرشاد مؤمنی عضو وابسته گروه علوم انسانی در جلسه نتوانستند شرکت کنند.

دستور جلسه شورا به ترتیب زیر بود:

الف:  مروری بر فعالیت‌های دبیرخانه شورای آینده‌نگری

ب: بحث و تصمیم‌گیری پیرامون برنامه‌های شورای آینده‌نگری

ج: سایر موارد

در ابتدای جلسه و پس از تلاوت آیاتی از کلام وحی، دبیر شورا به حاضران خوشامد گفت و گزارشی از فعالیت‌های دبیرخانه شورای آینده‌­نگری ارائه کرد. در ادامه پیشنهادهای دبیرخانه شورای آینده‌نگری برای توصیف وضعیت علم  و فناوری در ایران و ارائه پیشنهاد برای آینده به ترتیب جدول زیر جهت بحث، تصمیم‌­گیری و تبادل نظر ارائه شد.  

سناریو: توصیف وضعیت علم ایران  برپایه نظر خبرگان فرهنگستان علوم

 توصیف: وجه تمایز این سناریو تأکید بر جایگاه ویژه فکری فرهنگستان در بکارگیری علم، برنامه‌ریزی و تجربه در تبیین وضعیت علم در ایران است. این وجه تمایز ناظر بر انباشت خبرگانی و نخبگانی به دست آمده در فرهنگستان است.

مزایا، گام ها و مخاطرات: این سناریو شامل گام‌های زیر است:

- تهیه گزارشی از وضعیت علم ایران برپایه فراتحلیل پژوهش‌های انجام شده در مراکز علمی کشور

- بررسی تجارب جهانی در ارزیابی وضعیت علمی

- عرضه تصویری از وضعیت علم ایران در ۷ پانل خبرگانی مشتمل بر گروه‌های هفت‌گانه فرهنگستان و دریافت نظرات خبرگان

- تهیه پیش‌نویس وضعیت علم ایران برپایه نتایج پانل‌های خبرگانی برگزار شده

- بازبینی و تدقیق نهایی گزارش وضعیت علمی ایران برپایه نشست راستی‌آزمایی و اعتباربخشی در فرهنگستان

- ارائه بیانیه فرهنگستان مبنی بر وضعیت علم در ایران

مزیت این سناریو بیان دیدگاه تخصصی فرهنگستان در ارائه تبیین کیفی از وضعیت علم در ایران است و مخاطره اصلی آن عدم دسترسی به داده‌های دست اول مرتبط با شاخص‌های نهاد علم در ایران است.

سناریو: توصیف وضعیت علم ایران برپایه برونسپاری موضوع به نهادهای علمی مرتبط

 توصیف: این سناریو برپایه درخواست فرهنگستان از مراکز علمی همچون پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور و مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم انجام می‌شود.

مزایا، گام ها و مخاطرات: این سناریو به شرح زیر اجرا می‌شود:

- اعلام نیاز فرهنگستان به مراکز علمی است تا برپایه مأموریتی که دارند وضعیت علم ایران را رصد کرده و گزارش آن را در اختیار فرهنگستان قرار دهند.

- مراکز علمی برپایه دیده‌بانی وضعیت علم ایران گزارش خود را ارائه می‌کنند.

سناریو: دیده‌بانی علم در فرهنگستان

 توصیف: این سناریو ناظر بر ایفای نقش فرهنگستان به عنوان دیده‌بان ملی علم در کشور است که ضمن تعیین شاخص‌ها بررسی وضعیت علم را نیز برعهده دارد.

مزایا، گام ها و مخاطرات:

 این سناریو مشتمل بر فهم زنجیره ارزش علم در جامعه است. رویکرد اصلی این سناریو ایجاد کلان‌داده‌ها و تصمیم‌گیری داده‌محور است. برآورد اولیه آن است که انجام این پژوهش نیازمند سرمایه‌گذاری فرهنگستان و شبکه‌سازی با سایر نهادهای مرتبط(مشتمل بر دستگاه‌های اجرایی، نهادهای علمی، کارفرمایان، استخدام‌کنندگان و سایر ذی‌نفعان نهاد علم در ایران) است. در این سناریو علم در بستر زنجیره ارزش دیده می‌شود. مطابق این رویکرد فرهنگستان طی برنامه پژوهشی مبتنی بر شواهد، داده‌مداری و شهود مبتنی بر خبرگی مطابق گام‌های زیر اقدام می‌کند:

- طراحی ساختار مفهومی تبیین وضعیت علم در ایران برپایه درک زنجیره ارزش در علم

- بررسی تجارب جهانی

- تعیین شاخص‌ها و استانداردهای سنجش وضعیت علم در ایران

راستی‌آزمایی و اعتباربخشی ساختار و شاخص‌های مذکور توسط ذی‌نفعان زنجیره ارزش علم در ایران

پس از توضیحات آقای دکتر مضطر زاده، در ارتباط با آینده‌­نگری، نحوه به کارگیری روش­‌های آینده‌­نگری علم و فناوری و ارائه الگوی مناسب برای ایران، تعیین شاخص‌های بومی علم و فناوری و دیده‌بانی علم و فناوری بحث و تبادل نظر شد و موارد زیر پیشنهاد و به تصویب رسید.

- تعیین و تدوین امکانات و الزامات آینده­‌نگری علم و فناوری در ایران

- برون ­سپاری بررسی و تعیین شاخص‌های علم و فناوری بومی بر اساس معیارهای جهانی

- توصیف وضعیت علم ایران بر پایه نظر خبرگان فرهنگستان علوم

- راه‌اندازی کارگروه رصد خانه علم در فرهنگستان